Và từ đây đột nhiên ta chợt hiểu...

Và từ đây đột nhiên ta chợt hiểu, những năm tháng đầy lo toan của ta chỉ là vài khoảnh khắc trong nỗi im lặng vĩnh cửu, và tại đây ta đạt đến một nơi sâu thẳm mà nước mắt không bao giờ có thể rơi tới. Những lo toan tan biến vào cái im lặng vĩnh cửu, từ nơi sâu thẳm, buổi ban đầu cổ xưa, ta không nhận ra cái gì khác ngoài sự tồn tại thơm ngào ngạt của mật ong tan chảy...

(tr.66)

Thay thế hoạt động có ý thức của cá nhân là những hoạt động vô thức  của đám đông. Các tông đồ sẽ tận mắt nhìn thấy, xã hội chỉ là chức năngcủa một cái gì đó khác. Đám đông thống trị là những hoạt động hỗn loạn, mù quáng, mờ mịt, vô thức  thay thế những hoạt động sáng sủa, có tri thức, có ý thức của cá nhân, dìm loài người xuống sự tăm tối. Đấy chính là điều mà những ngưới cách mạng không nghĩ tới. Nhưng nhiều người khác đã nhìn thấu suốt bản chất thống trị của đám đông. Họ hiểu, đây không phải vấn đề thống trị. Tình thế thế giới đã thay đổi.

Quá trình này không phải là một quá trình  xã hội mà còn sâu sắc hơn: một quá trình cơ bản của đời sống. Trên bề mặt xã hội, đám đông nổi trội lên, kèm theo sự vô thức cũng trồi lên như một sự tất yếu.

Tư duy và hoạt động tỉnh táo của cá nhân bắt đầu phụ thuộc vào sự vô thức và hỗn loạn của đám đông. Thứ giản dị có nội dung phụ thuộc vàothứ mù quáng và hỗn loạn. Thứ phát triển cao phụ thuộc vào thứ thấp kém. vị trí lộn ngược tấn công, con người bắt đầu sống bằng cái đầu lộn xuống dưới. Và những hậu quả của nó không thể lường trước.

Thứ cặn bã vô nghĩa, đầy bản năng, không hợp lý, không dùng vào việc gì. Đấy chính là đặc trưng tư duy của đám đông. 

(tr.7)

Trong con người vô thức nổi lên, trong xã hội, đám đông xuất hiện. Đây là một dạng di dân mới, là sự đột nhập thẳng thừng của sự tàn bạo. Tình thế không chỉ thay đổi từ bên ngoài; mà trạng thái tâm lý con người cũng bị đảo lộn cùng sự xua đuổi những cá nhân ưu tú và có vị thế cao hơn. 

Những gì đã từng ở trên, rơi xuống dưới, những gì từng ở dưới giờ nổi lên trên. Vô thức lên trên và ý thức xuống dưới. tri thức không ở trên, mà là bản năng, không phải ánh sáng, mà là sự tăm tối, không phải thiên đường (paradiso), mà là sự hỗn loạn và dục vọng. Không phải thứ tư duy có ý thức, mà là một thứ cặn bã và thần tượng. Bởi vậy trong sự chọn lựa, trong cách đánh giá các giá trị, trong thứ bậc và trong nhu cầu xuất hiện một trật tự đảo lộn.

Một tai họa giống như thế này chỉ xảy ra với con người khi nạn hồng thủy tràn ngập trái đất, và loài người chìm xuống biển. Nhưng lúc đó sự chết chìm này chỉ là bên ngoài, như nạn di dân cũng chỉ là bên ngoài:  ngày nay, con người chết chìm trong sự vô thức riêng của bản thân mình và của đám đông riêng của xã hội mình. Biển chính là sự vô thức, và sự vô thức chính là biển. Nạn hồng thủy chính là sự chết chìm  trong trạng thái vô thức. Ngày hôm nay chúng ta đang sống trong nạn hồng thủy từ bên trong.

(tr8-9)

Bởi trong một nhóm người bất kỳ như thế nào, cái gọi là tri thức con người, tri thức cá nhân đã hình thành đều giảm sút. trong đám đông, tri thức cá nhân bị thủ tiêu.

(tr.12)

Người thông thái nhất rơi vào đám đông cũng từ từ trở nên ngu đần. Bộ óc bị thả lỏng, hoạt động trí óc ngừng  lại, tri thức tắt dần, thay vào đó họ bước vào một sự tê liệt phân vân, mờ mịt, hỗn loạn, là những tính đặc trưng cho dám đông. Trí tuệ sáng suốt và tỉnh táo ngủ yên, những bản năng ngự trị con người không kiểm soát được bắt đầu dẫn dắt họ. Và con người bị tan vào đám đông một cách không để lại dầu vết. Người ta tan vào thành một linh hồn duy nhất trong đám đông (The group is feeling and acting as one soul).

Đám đông không kết án, không suy nghĩ, không yêu, không cố gắng hiểu, mà đám đông sợ hãi, gào rú, ngưỡng mộ, quyến rũ, chin phục. Nhưng trên tất cả, Le Bon nói, đám đông tàn phá.

Đám đông có thể là trạng thái cặn đáy của cá nhân, có thể là trạng thái hậu cá nhân. Hành vi của linh hồn thay đổi, trí tuệ tự thân trở nen u ám. Đến mức, Theo Lévy Bruhl con người đánh mất mình, và đồng hóa mình với người khác.

(tr.13)

Nhân loại trở thành đám đông, ý thức cá nhân ngủ yên, một phần bị dập tắt, hoạt động vô thức, của đám đông thay thế hoạt động có ý thức của cá nhân. Tâm lý đám đông là một quá trình, một sự đột phá hung hãn của sự tàn bạo.

(tr.15)

Kẻ thiên tài gần với cái khởi điểm hơn một anh nông dân hoặc một kẻ mọi rợ. Từ những hiện tượng cổ xưa, giản dị sáng sủa, con người càng bước đi xa càng rơi vào sự hỗn loạn, phân vân, phức tạp và đan chéo vào nhau nhiều hơn.

(tr.19)

Con người, kẻ được gọi là mông muội không xuất hiện với thời kỳ đầu tiên của thời gian mà vào thời kỳ cuối cùng của thời gian. Đây là con người hậu lịch sử. Đây không phải là nhân dân, thứ phát triển từ lịch sử, mà là đám đông, thứ bị mắc lại và quật trở lại sau sự diễn ra của một quá trình lịch sử. Sự mông muội là một thứ cặn bã rác rưởi rơi tách ra từ vũ trụ, rồi vón lại thành cục và quay ngược hướng phát triển: đi về phía bóng tối, trượt chệch hướng, và trở thành thứ quái vật lệch lạc.

(tr.23)

Đám đông ngày nay bắt đầu chìm ngược trở lại sự lạc hậu trước thời kỳ phát triển của lịch sử. Con người biến thành mông muội, ý thức cá nhân ngủ yên, thay thế vị trí của các thần linh là các thần tượng và vật thờ, toàn bộ là những điều man rợ, kinh khủng, kích thíchm làm lạc hướng, bành trướng, thay thế cho tư tưởng là hệ thống đẳng cấp. con người không biết tự phân biệt mình với người khác, và đồng nhất mình với những thứ không liên quan gì với mình.

(tr.24)

Các nhà tư tưởng viết về sự thô bạo hóa của nhân loại, tưởng rằng nỗi nguy hiểm này đe dọa tinh thần, văn hóa và con người cao cấp. Nhưng tai họa của vô thức chỉ làm hại con người, nếu bản chất hiện sinh của nó không cao cấp. Chỉ con người đám đông mới biến thành kẻ dã man và mông muội.

(tr.25)

Một thứ tâm lý vi mô. Một thứ linh hồn bị rạn nứt, mờ mịt, không định hình, một thứ mà kẻ mông muôi không hề sống cuàng nó. Bởi  con ngườ, nếu hiểu biết về chính tâm lý của mình và sống bằng linh hồn riêng của mình, cần tự ý thức về mình

Nhưng kẻ mông muội lại vô thức. Những linh hồn bé nhỏ đấy cứ nhở nhơ bay lượn tự do, rơi vào cái đồ vật, cá công cụ, các sự việc, và đọng lại ở đó. Thuyết vật linh không là gì khác ngoài chính linh hồn tơi tả đánh mất cái tâm lý vi mô bị đừt đoạn của con người mông muội trong sự tăm tối, và rơi vào các sự vật, hay nói cách khác là hiện tượng sự vô thức hoàn toàn thay thế bản thân cái linh hồn bé nhỏ chìm trong tăm tối, và nhầm lẫn bản thân mình với các sự vật khác.

(tr.29)

CÂU CHUYỆN VÔ HÌNH & ĐẢO